Tâm huyết với những công trình kiến trúc

Trong căn nhà nhỏ do ông tự kiến tạo không gian sống hiện đại nhưng vẫn đậm bản sắc truyền thống, KTS Dương Mạnh Hùng tự hào kể về những công trình mang dấu ấn tư duy và nét vẽ của mình. Mùa xuân năm 1970, chiến tranh ác liệt, chàng thanh niên Dương Mạnh Hùng tình nguyện lên đường chiến đấu. Anh gác lại công việc của một cán bộ kỹ thuật ngành kiến trúc gia nhập đoàn quân của Tiểu đoàn 587, Sư đoàn 320B hành quân vào miền tây Nghệ An, sau đó bổ sung vào Đoàn 959 vượt Trường Sơn vận tải hậu cần sang Xiêng Khoảng (Lào). Với năng lực nghề ngiệp, anh cùng một tổ công tác được cấp trên giao nhiệm vụ khảo sát, thiết lập hồ sơ hệ thống hang động trên phạm vi toàn mặt trận. Tư liệu này được coi như “dạ dày” của mặt trận tiền phương. Đầu năm 1971, Bộ tư lệnh Quân tình nguyện Việt Nam giúp nước bạn Lào rút từ Tương Dương về Con Cuông. Dương Mạnh Hùng được điều về Cục Hậu cần tham gia xây dựng hậu cứ mới. Tại đây, anh thiết kế và hướng dẫn thi công hội trường lớn có khoảng 400 chỗ ngồi, cụm công trình nhà Bộ tư lệnh và các phòng, ban trong khu rừng Yên Khê.

Kiến trúc sư Dương Mạnh Hùng giới thiệu quy hoạch tổng thể các công trình kiến trúc văn hóa làng Ngọc Trục.

Sau giải phóng cánh đồng Chum-Xiêng Khoảng, Dương Mạnh Hùng được điều lên Sầm Nưa nhận nhiệm vụ quan trọng: Củng cố khu chuyên gia quân sự Việt Nam và tham gia xây dựng không gian tổ chức Đại hội lần thứ II Đảng Nhân dân Lào tại hang Pha Đeng. Dương Mạnh Hùng cùng với cán bộ khoa học của Tổng cục Hậu cần, chuyên gia mỹ thuật tạo nên dấu ấn về giải pháp kiến trúc trong không gian hang động kỳ vĩ của nước bạn Lào. Cùng với hội trường, Dương Mạnh Hùng còn được giao thiết kế nhà phục vụ sinh hoạt, làm việc của Tổng Bí thư Kaysone Phomvihane, Tổng tư lệnh Khamtai Siphandon và Đại tướng Võ Nguyên Giáp sang dự đại hội. Ông hướng dẫn công binh dựng nhà bằng tre gỗ, dùng giấy dầu để ốp vách, lót mái chống thấm. Trang trí nội thất bên trong đơn giản có giường nghỉ, bàn ghế làm việc và bản đồ treo trên tường. Hoàn thành việc xây dựng các công trình, Dương Mạnh Hùng cảm thấy rất phấn khởi khi được góp sức phục vụ Đại hội Đảng lần thứ II của đất nước bạn Lào. Nửa thế kỷ đã qua, ông luôn tâm nguyện nếu nước bạn phục dựng lại cụm công trình mang ý nghĩa lịch sử và khu chuyên gia Việt Nam, ông sẽ vẽ lại bản thiết kế cống hiến hết mình như thời làm người lính quân tình nguyện.

Đam mê kiến trúc, sau khi phục viên, Dương Mạnh Hùng tiếp tục theo học tại Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội. Tốt nghiệp loại giỏi được nhà trường giữ lại làm giảng viên nhưng do thích ra ngoài công tác, ông được điều về Văn phòng KTS thuộc Ban phụ trách quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và quảng trường Ba Đình. Tại đây, ông tham gia tu bổ công trình Lăng Bác, thiết kế các công trình xung quanh khu lăng. Theo yêu cầu nhiệm vụ nên KTS Dương Mạnh Hùng có điều kiện làm việc với chuyên gia Liên Xô. Đặc biệt, ông học tập được rất nhiều từ KTS Garon Ixacovich (người chủ trì thiết kế Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh). Sau khi hoàn thành nhiều nhiệm vụ quan trọng, ông về làm việc tại Viện Nghiên cứu thiết kế các công trình văn hóa (Bộ Văn hóa) tham gia thiết kế và chủ trì các công trình văn hóa từ cấp huyện đến cấp quốc gia.

Trên quê hương Ứng Hòa của ông có khu chợ Cháy là vành đai căn cứ kháng chiến ác liệt trong thời kỳ chống Pháp. Khi địa phương tổ chức xây dựng cụm tượng đài “Khu Cháy kiên cường” ông được mời tham gia vào nhóm thiết kế. Tượng đài được họa sĩ Nắng Mai phác thảo, nhà điêu khắc Trần Tía thể hiện, KTS Dương Mạnh Hùng quy hoạch tổng thể. Ông dành nhiều tâm huyết cho cụm tượng đài kỷ niệm cuộc kháng chiến chống Pháp của quân và dân Ứng Hòa. Tượng đài được thiết kế trong một tổng thể, phía sau là nhà bảo tàng trưng bày các hiện vật kháng chiến, phía trước là quảng trường để tổ chức những sự kiện chính trị quan trọng, nối tiếp là hồ nước mênh mông.

Mỗi lần trở về thăm quê, đi qua tượng đài hình ảnh đoàn quân soi bóng bên mặt hồ, cảnh người thân đưa tiễn khiến ông rất xúc động. Những khi ấy ông thấy tự hào đã góp phần công sức nhỏ bé vào xây dựng công trình văn hóa lịch sử của quê hương trở thành nơi giáo dục truyền thống cho các thế hệ mai sau.

Quyết tâm phục dựng kiến trúc văn hóa làng

Nửa thế kỷ xa quê nhưng những ký ức tuổi thơ trong ngôi làng Ngọc Trục luôn hiện hữu trong tâm hồn KTS Dương Mạnh Hùng. Ông tâm sự: “Tôi thuộc tên những xứ đồng, cầu cống, ao chuôm, nhớ cổng đình, mái chùa, giếng nước, gốc đa. Khoảng trời kỷ niệm đó theo tôi đến giảng đường đại học, công trường xây dựng, ra chiến trường mưa bom bão đạn và đến tận những miền đất xa xôi tuyết rơi buốt giá khi tu nghiệp ở Liên Xô”.

Trong con người KTS già này lúc nào cũng có một phần của ngôi làng nhỏ thân yêu. Tất cả vừa là hành trang khi ra đi, nhưng cũng là nơi lưu giữ ký ức để ông trở về. Có kiến thức chuyên sâu về kiến trúc, ông mong muốn sẽ khôi phục lại được hệ thống công trình văn hóa tâm linh của làng. Dự định ấy cũng là điều mong mỏi của chính quyền và nhân dân thôn Ngọc Trục. Bởi qua thời gian mưa nắng, đình chùa xuống cấp, giếng làng lắng đọng, ao quê bị san lấp. Điều đó ảnh hưởng đến không gian văn hóa làng, đời sống tinh thần của nhân dân.

Mùa đông năm Giáp Ngọ (2014), ông thực hiện dự án trùng tu tôn tạo giếng làng. Trong tâm thức của mỗi người dân, giếng làng luôn hiện hữu vừa gần gũi nhưng cũng rất đỗi thiêng liêng. Giếng là nơi ngưng tụ khí thiêng giao hòa đất trời, cân bằng âm dương sinh ra vượng khí là nguồn nước quý nuôi sống bao thế hệ trong làng. Giếng nằm ở vị trí đầu làng nên yêu cầu về hình thức bảo đảm tính thẩm mỹ cao. KTS Dương Mạnh Hùng trực tiếp hướng dẫn người thợ cách thức xây dựng, tự tay đắp vẽ hoa văn. Quá trình xây dựng gặp khó khăn về kinh phí, ngoài sự đóng góp của nhân dân trong làng, ông đứng ra kêu gọi sự tài trợ của đồng nghiệp, bằng hữu. Người đóng góp cây đèn đá; người cung tiến đôi nghê đá, cổng đồng; bạn bè soạn giúp đại tự, câu đối... Công trình giếng làng hoàn thành trong niềm vui chung của bà con nhân dân và quan khách đến thăm. Tôn tạo giếng làng không nhằm mục đích sử dụng nước như trước đây mà là gìn giữ công trình kiến trúc mang nét đẹp văn hóa của làng quê.

Trong tổng thể các công trình văn hóa tâm linh, đình làng có vị trí trung tâm quan trọng. Cụm di tích đình làng từ sau kháng chiến chống Pháp đã bị mai một gần hết các hạng mục, chỉ còn lại duy nhất tòa đại bái. Tường đình in vết bom đạn chiến tranh, qua thời gian xuống cấp nghiêm trọng. Trước thực tế trên, KTS Dương Mạnh Hùng đã khảo sát toàn bộ dấu tích của quần thể để lập hồ sơ hoàn chỉnh, từ đó từng bước khôi phục lại. Đầu tiên, thôn tiến hành tu bổ tòa đại bái, đợt hai xây dựng hậu cung thờ thành hoàng theo thiết kế nguyên mẫu, đợt ba xây dựng nhà tả vu hữu vu, cuối cùng dựng lại hệ thống nghi môn, cột đồng trụ. Được sự đồng tâm nhất trí của chính quyền và nhân dân, công việc đại trùng tu ngôi đình cổ diễn ra thuận lợi. Để góp phần tôn lên vẻ đẹp của ngôi đình cổ, ông Hùng đã thiết kế quy hoạch tổng thể các tiểu mục kiến trúc kết nối đồng bộ, bao gồm: Nghi môn, cuốn thư, hồ bán nguyệt, non bộ, vòi phun nước, xung quanh trồng cây cối hài hòa xanh mát.

Tiếp đến là trùng tu chùa làng. Ngày xưa làng nghèo nên ngôi chùa cổ sơ sài. Cổng cổ biến mất trong chiến tranh. Với kinh nghiệm phục dựng mấy chục ngôi chùa cổ, ông vẽ bản thiết kế các hạng mục của chùa làng mang đậm phong cách truyền thống nhưng vẫn thể hiện được tính cách và tâm hồn của người dân Ngọc Trục. Tam quan chùa được xây mới. Ngoài ra, hệ thống cổng làng, điếm cúng chúng sinh, đền, miếu, văn chỉ cũng rất cần được phục dựng, tôn tạo. Ông sẵn sàng vẽ bản thiết kế để sau này dân làng từng bước thực hiện, nhằm gìn giữ những di sản kiến trúc văn hóa tâm linh của làng.

Ở tuổi xế chiều, lại mắc bệnh tim có đợt phải nằm viện hàng tháng trời, nhưng ông vẫn miệt mài thiết kế bản vẽ, rồi về quê giám sát tư vấn xây dựng. Tất cả đều vì một chữ “tình” của ông đối với quê hương. Toàn bộ thiết kế các công trình nếu tính theo đơn giá thì kinh phí rất lớn nhưng ông tự nguyện công đức cho làng. Không những thế, ông còn kêu gọi sự ủng hộ giúp đỡ từ nhiều nguồn lực để các hạng mục hoàn thành. Ông nhiệt tâm làm việc đó một phần cũng vì chính những người dân trong làng ngày đêm mong muốn các công trình văn hóa tâm linh sớm được tôn tạo, phục dựng.

Bà Phạm Thị Thục, Bí thư Chi bộ thôn Ngọc Trục cho biết: “Trong những bộn bề công việc ngoài xã hội, KTS Dương Mạnh Hùng vẫn dành nhiều tâm sức phục dựng và tôn tạo các công trình kiến trúc di sản của ngôi làng cổ. Bằng tài năng và tâm huyết của một người con ra đi từ làng, ông đã có nhiều đóng góp quý báu, góp phần làm “hồi sinh” nhiều công trình kiến trúc tâm linh, đem lại nhiều giá trị về tinh thần cho bà con trong làng. Những việc làm của ông Hùng góp phần khơi dậy trong nhân dân niềm tự hào về ngôi làng cổ của mình để từ đó chung tay gìn giữ những nét đẹp đậm đà bản sắc văn hóa truyền thống của cha ông để lại”.

Theo qdnd.vn